– Czasami fotografuję z ukrycia czytających ludzi – wyznaje Małgorzata Grupińska-Bis, dyrektorka Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury (WBPiCAK) w Poznaniu. – Kiedy tyle mówi się o tym, że nie czytamy, bardzo mnie ci czytający pocieszają. Szczególnie w komunikacji miejskiej, na lotniskach czy w kolejkach. Jest w nas coś takiego, że kiedy widzimy kogoś czytającego, jakoś chętniej sami wyciągamy z torby książkę, którą ze sobą nosimy. Dlatego nieustannie powinniśmy być wystawieni na literaturę.
Wiedzą o tym szczególnie rodzice, którzy by dawać dobry przykład dzieciom, zamiast po telefon, sięgają po książkę. Ta potrzeba widzialności książki to nie tylko dostępność księgarni podczas spaceru czy wprowadzanie programów o książkach do ramówek telewizji. Dla Małgorzaty Grupińskiej-Bis to wielka misja bibliotek – nieustanne staranie się, by odczarować wizerunek biblioteki jako śmiertelnie poważnego miejsca, gdzie musi panować grobowa cisza i nic się nie dzieje. W kierowanej przez nią jeżyckiej WBPiCAK dzieje się dużo, tym bardziej, że wielkimi krokami zbliża się Ogólnopolski Dzień Bibliotekarza i Bibliotek.
Swoją stałą datę, 8 maja, święto zyskało równo czterdzieści lat temu. Wcześniej biblioteczne obchody były elementem Dni Oświaty, Książki i Prasy, a potem Dnia Prasy, Radia i Telewizji. W Wielkopolsce drugi raz z rzędu będzie to okazja do hucznego świętowania, nie tylko zasłużonego uhonorowania bibliotecznych pracowników, ale także autorów i autorek oraz czytelników i czytelniczek. Obchody tego najważniejszego w branży bibliotekarskiej dnia połączone są bowiem z wręczeniem Nagrody Literackiej Wielkopolskich Czytelników.
Małgorzata Lebda, laureatka Literackiej Nagrody Wielkopolskich Czytelników 2024 | foto W. Stube
– Założeniem nagrody było rozwijanie kultury czytelniczej – tłumaczy Małgorzata Grupińska-Bis. – Mimo, że w branży literackiej funkcjonuje wiele nagród, również w Poznaniu, nasza nie jest dla nich konkurencją, tylko wzmocnieniem, bo każda pomoc twórcy i każde promowanie literatury jest bardzo istotne. Cieszy również, że jesteśmy pionierami, bo inne województwa nie mają nagrody takiego typu – Wielkopolska nagradza dowolną książkę wydaną w poprzednim roku.
Literacka Nagroda Wielkopolskich Czytelników to rzeczywiście wyróżnienie szczególne z uwagi na swój demokratyczny charakter. Łączy w sobie nagrodę publiczności i wyróżnienie przyznawane przez specjalistów. Organizatorzy, WBPiCAK i Samorząd Województwa Wielkopolskiego, oddają głos czytającym, których najlepiej znaleźć w Dyskusyjnych Klubach Książki.
Kluby są inicjatywą Instytutu Książki, narodowej instytucji kultury z siedzibą w Krakowie, ale opiekę nad nimi sprawują biblioteki wojewódzkie. Od Piły po Kępno działa u nas aż sześćdziesiąt pięć takich klubów, z czego pięć w Poznaniu.
– Nasz klub działa od 2007 roku i był jednym z szesnastu inaugurujących ten projekt w województwie – mówi Monika Hancyk, opiekunka Dyskusyjnego Klubu Książki w Obornikach i dodaje: – Obecnie zrzesza piętnaście osób, ale nie jesteśmy zamkniętym kręgiem, przyjmiemy każdego kto chce rozmywać o literaturze. Czasem na spotkaniach jest nas ośmioro, czasem więcej, niektórzy przychodzą na spotkania regularnie, inni tylko kilka razy, pojawiają się też osoby, które przychodzą tylko na konkretne spotkanie, ponieważ uwielbiają danego autora. W Obornikach czyta się głownie powieści, czasem reportaże i przede wszystkim literaturę polską. Za wybór kolejnych pozycji odpowiedzialna jest opiekunka klubu: – Znam już bardzo dobrze moje klubowiczki, wiem co im się może spodobać, wiem jakich autorów lubią, wiem też o czym nie lubią czytać. Zawsze dokładnie wybieram kolejne pozycje, czytam recenzje, zapoznaję się z autorem. Bacznie przyglądam się też reakcjom podczas dyskusji i muszę powiedzieć, że zazwyczaj te wybory nie zawodzą.
Monika Hancyk zachwala swoje klubowiczki. – Potrafią się dogadać, przedstawić rzeczowo argumenty, ale nie siłują się z innymi. Nie potrzebuję dzwoneczka, którym miałabym doprowadzać dyskusje do porządku. Za to w Ostrowie Wielkopolskim temperament czytelników jest bardziej rozpalony. – Klubowiczki są bardzo żywiołowe, opinie zawsze bardzo podzielone, a dyskusje gorące – mówi Anna Biernacka, opiekunka DKK w Ostrowie. – Czasem mam wrażenie, że gdyby było nas więcej, spotkania mogłyby przekształcić się w prawdziwe spory. W Ostrowie niektóre osoby są w klubie od dziesięciu lat, od momentu jego założenia, ale ciągle pojawiają się nowi chętni, co oczywiście cieszy Annę Biernacką.
Na początku roku zrzeszeni w klubach czytelnicy wskazali swoje typy na najlepsze książki opublikowane w ubiegłym roku i nie musiały to być wcale pozycje omawiane na spotkaniach.
Spośród nadesłanych zgłoszeń jury wybrało dziesięcioro autorów nominowanych do nagrody, po pięciu w każdej z dwóch kategorii: literatura dla dorosłych oraz literatura dla dzieci i młodzieży. Zróżnicowany skład sędziowski tworzą dwaj przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego (Włodzimierz Mazurkiewicz i Piotr Landsberg), Małgorzata Grupińska-Bis, Magdalena Bednarek i Marcin Telicki z Instytutu Filologii Polskiej UAM, Jarosław Balcar, dyrektor Biblioteki Publicznej im. Stefana Rowińskiego w Ostrowie Wielkopolskim oraz Jolanta Maćkowiak-Piasecka, właścicielka poznańskiej księgarni Skład Kulturalny.
W tym roku jury miało ułatwiony wybór, bo pięć tytułów pojawiało się wyjątkowo często. Nie było tak w roku ubiegłym, podczas pierwszej edycji, kiedy jurorzy musieli obradować intensywniej. Wówczas nominowani byli Joanna Kuciel-Frydryszak za Chłopki. Opowieść o naszych babkach, Mikołaj Grynberg za książkę Jezus umarł w Polsce, Emilia Dłużewska za Jak płakać w miejscach publicznych, Jakub Małecki za Sąsiednie kolory, a nagroda trafiła w ręce Małgorzaty Lebdy za Łakome.
W tym roku dominują powieści, ale pojawiła się też biografia. – Cieszymy się, bo zgłoszone przez nas tytuły walczą teraz o nagrodę. Trzymamy mocno kciuki za Magdalenę Grzebałkowską i Dorotę Masłowską – mówi Monika Hancyk. Oprócz autorek Dezorientacji. Biografii Marii Konopnickiej i Magicznej rany o nagrodę w kategorii literatura dla dorosłych walczą Sławek Gortych (Schronisko, które spowija mrok), Jakub Małecki (Korowód) i Jul Łyskawa (Prawdziwa historia Jeffreya Watersa i jego ojców), który w styczniu odebrał Paszport Polityki. O nominacji do Nagrody Wielkopolskich Czytelników mówił tak: „Wizualizacja kogoś, kto pragnie wypożyczyć moją książkę w bibliotece była stałym elementem moich wyobrażeń o sobie jako pisarzu. Wizualizacja dyskusji wokół mojej książki w Dyskusyjnych Klubach Książki była stałym elementem moich wyobrażeń o sobie jako rozpoznawalnym pisarzu. Wizualizacja nominacji mojej książki do jakiegokolwiek konkursu przez członków Dyskusyjnych Klubów Książki przerastała moje wyobrażenia. Cieszę się, bo ta nominacja to nagroda od czytelników. Cieszę się, bo miesiąc temu spotkałem się z poznańskimi czytelnikami w WBPiCAK i było to jedno z najwspanialszych spotkań pod względem interakcji z publicznością. Cieszę się, bo przed galą będę mógł zjeść zrazy z pyzami u poznańskich teściów, a nazajutrz zabrać córę do jej ukochanego warana z Komodo w pawilonie zmiennocieplnych w Starym ZOO”.
Na warana z Komodo i krótki akapit o Starym ZOO można natrafić w książce Gonito po Poznaniu z Rogalowym Mistrzem Judyty Nadziejko-Walter, która jest jedną z nominowanych w kategorii literatura dziecięca. Oprócz Nadziejko-Walter o statuetkę walczą Cezary Harasimowicz (Chłopiec z lasu), Adam Mirek (Glutologia), Boguś Janiszewski w duecie z Agnieszką Jankowiak-Maik (Skąd się wzięła Polska?) oraz Emilia Kiereś (Cacko), której akcja książki rozgrywa się w Poznaniu.
O tym, kto zwycięży dowiemy się już podczas oficjalnej gali 6 maja. Po raz pierwszy uroczystość będzie transmitowana przez TVP3 Poznań, dzięki czemu wszyscy czytelnicy regionu będą mogli przeżywać emocje wspólnie.
Na wygranych czeka nagroda w wysokości 50 000 zł, a także możliwość dwutygodniowej rezydencji twórczej w pięknie położonym Pałacu Myśliwskim w Antoninie, dawnej posiadłości Radziwiłłów, w której bywał sam Fryderyk Chopin. Reszta nominowanych również zostanie nagrodzona kilkoma tysiącami złotych oraz zorganizowaną przez WBPiCAK trasą promocyjną po wielkopolskich bibliotekach. Na docenienie zasługują również czytelnicy, którzy zgłosili kandydatury, dlatego spośród blisko pięćdziesięciu klubów, które w tym roku wysłały propozycje, marszałek województwa nagrodzi dziesięć – dofinansowaniem zakupu nowości do bibliotek, a taki zastrzyk gotówki to dla wszystkich pożeraczy książek prawdziwa uczta
– Naszym największym wyzwaniem jest nieustannie przyciągać czytelników. Chcielibyśmy mieć jak najbogatszy asortyment, być jak najbardziej atrakcyjni, również dla dzieci i młodzieży. Dlatego jakiś czas temu powiększyliśmy naszą ofertę o klocki lego i możliwość wypożyczenia gier planszowych. Jednak to zawsze nowości książkowe w bibliotece są najważniejsze – mówi Anna Biernacka z ostrowskiej biblioteki, bo jak dodaje Małgorzata Grupińska-Bis: – Biblioteka bez nowości jest jak piekarnia bez świeżego chleba.
